>

Jg.54 / Nr.1 / 2021 - Rooilijn jaargang 54

Planning binnen planetaire grenzen

auteurs: Gerard, Roemers; Mendel, Giezen

trefwoorden: duurzaamheid; planologie; ruimtelijke ordening

De natuurlijke systemen waarvan we afhankelijk zijn staan steeds verder onder druk. We lopen tegen planetaire grenzen aan. En in sommige gevallen overschrijden we deze al. En dus is er ook een omslag nodig in de manier waarop we de economie en leefomgeving inrichten. Dit artikel is een eerste aanzet voor een planologie en ruimtelijke ordening die de planetaire grenzen als basis neemt, en waarin fysieke en economische groei niet langer vanzelfsprekend zijn.

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |

Strijd voor het publiek domein

auteurs: Laura, Meulemans

trefwoorden: Publiek domein; gebruik; beleving; regelgeving

Stedelingen geven de afgelopen jaren steeds vaker zelf vorm aan het publiek domein. Enerzijds door ernaar op zoek te gaan buiten de ruimtelijke grenzen van de openbare ruimte, anderzijds ook door de nadruk geleidelijk te verschuiven van een pure ruimtelijke vorm naar een belevingsvorm. Dat wil zeggen dat het publiek domein zich op het ene moment kan vormen op een bepaalde plek en er daarna weer kan verdwijnen, maar ook dat dit nieuw publiek domein almaar vaker gepaard gaat met regels die het gebruik ondersteunen. De Middenvijver in Antwerpen laat deze dynamiek zien.

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |

Visionaire planologie

auteurs: Zef, Hemel

trefwoorden: maakbaarheid; geloofwaardigheid; visie; verbeelding; planoloog

In een steeds complexere wereld is het tijd voor een visionaire planologie. Een planning die niet meer uitgaat van het idee van maakbaarheid, maar van geloofwaardige en inspirerende visies op de toekomst. Ruimtelijke visies die grotendeels gevoed worden door de concrete ervaringen en verbeeldingskracht van burgers. De planoloog krijgt daardoor de rol van een detective en een moderator die door de kracht van verhalen mensen nieuwe openingen in het denken biedt en daarmee beslissende veranderingen teweeg kan brengen.

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |

Beperkte houdbaarheid van ontgroei in stedelijke ontwikkeling

auteurs: Maurice, Hermans

trefwoorden: ontgroei; transitie; duurzaamheid; stedelijke ontwikkeling

Eén van de belangrijkste pijlers in het gedachtegoed van de ontgroei beweging is het radicaal loslaten van een op groei geënte economie en samenleving. Deze is noodzakelijk voor een transitie naar een sociale, rechtvaardigere en groenere samenleving. Maar wat betekent dit voor de stad en in hoeverre biedt het ontgroei-gedachtegoed praktische handvatten voor stedelijke ontwikkeling?

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |

Waarom is Rijksregie het antwoorde op ruimtelijke opgaven?

auteurs: Jonas, Gneise; Arend, Jonkman

trefwoorden:

De roep om een meer centrale en sturende rol van de Rijksoverheid op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling in Nederland neemt al enige tijd toe. Op het eerste gezicht lijkt er een brede consensus te bestaan. Maar wat zijn precies de problemen die vragen om regie vanuit de nationale overheid? En wat houdt die regierol precies in? In dit artikel analyseren we de bijdragen in landelijke kranten over de regierol van de overheid, om inzicht te krijgen in wat voor regierol gewenst wordt en waarom dat een noodzakelijke of effectieve oplossing zou zijn.

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |

Ruimtelijke scenario's voor de Twentse ondergrond

auteurs: Mark, Poll van der

trefwoorden: ondergrond; landschap; ontwerpen

De skyline van de ondergrond, vorm en iconisch denken: een ontwerpende benadering van de ondergrond is dé oplossing om verloedering van het landschap door de energietransitie en de verdozing tegen te gaan. Met een ontwerpende benadering en scenario-denken zijn drie scenario’s voor het omgaan met de Twentse ondergrond ontwikkeld. Deze scenario’s zijn bedoeld om een regionaal debat te initiëren door de Twentse ondergrond te koppelen aan het ruimtelijk debat over urgente maatschappelijke opgaven. Een debat tussen regionale beleidsmakers, economische experts, en onderzoekers, waarbij de ontwerpende disciplines de verbindende factor kunnen zijn voor mogelijke oplossingen.

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |

Integraal ontwerpen door routines en verbeeldingskracht

auteurs: Evelijn, Martinius

trefwoorden: ondergrond; ontwerpen; plannen; integraal

Maatschappelijke uitdagingen als klimaatadaptatie, energietransitie, hittebestrijding of waterafvoer vragen om een slimme inrichting van de grond onder onze steden. Dat vergt een integrale afweging van mogelijkheden en belangen over de grenzen van disciplines heen. 3D-bouwinformatiemodellen en digitale kopieën van de werkelijkheid kunnen dit ondersteunen. Toch is 3D-techniek alleen niet voldoende. Een analyse van de landzijdige werkzaamheden binnen het Capital Programme op Schiphol laat zien dat het organiseren van werkroutines over grenzen heen minstens zo belangrijk is. Het biedt aanknopingspunten voor het verder ontwikkelen van een integrale planningspraktijk van onder- en bovengrond.

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |

Is de Omgevingswet de katalysator van ontwerpen met de ondergrond?

auteurs: Fransje, Hooimeijer

trefwoorden: Omgevingswet; ondergrond; integraal; Omgevingsvisie; boundary spanning

Duurzaam stedelijk ontwerp opent het uitzicht op mogelijke nieuwe toekomsten voor hoogkwalitatieve stedelijke ontwikkeling waar de ondergrond is geïntegreerd, geütiliseerd en geëxploiteerd. Dit vraagt om fundamentele veranderingen in de ruimtelijke ordening. De nieuwe Omgevingswet helpt daarbij. Het gebruik van boundary spanning objecten – het overbruggen van grenzen tussen domeinen – en distributed agency – verdeelde verantwoordelijkheid en verbinding tussen schaalniveaus – kunnen daarbij voor consistentie en doorwerking tussen schaalniveaus zorgen. In de Nationale en Provinciale Omgevingsvisies lijkt het inbedden van de ondergrond reeds goed aandacht te krijgen, op gemeentelijk niveau is dit minder. Daarbij ontbreekt het op alle schaalniveaus met name aan boundary spanning instrumenten.

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |

Spanning tussen wettelijk kader en acceptatie van ondergrondse energieopslag

auteurs: Eva, Winter; Jiske, Popering-Verkerk; Hanneke, Puts; Mike, Duijn

trefwoorden: Wetgeving; energieopslag; omgevingswet; participatie; acceptatie

Nieuwe toepassingen in de diepe ondergrond, zoals aardwarmtewinning en ondergrondse opslag van perslucht en waterstof, moeten de energievoorziening in Nederland helpen verduurzamen. Plannen voor ondergrondse projecten ontmoeten echter vaak weerstand. Initiatiefnemers en projectontwikkelaars blijken zorgen van lokale belanghebbenden over veiligheid en impact op de leefomgeving onvoldoende weg te kunnen nemen. Waar ligt dit aan? Welke rol speelt het wettelijk kader bij de maatschappelijke acceptatie en inbedding van nieuwe vormen van ondergrondse energieopslag? In hoeverre biedt het handvatten voor een eerlijk en gedragen proces met de omgeving? En wat moeten initiatiefnemers en projectontwikkelaars hier zelf aan bijdragen?

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |

Ondergrondemancipatie in ruimtelijke planning: een agenda

auteurs: Geert, Roovers; Maarten, Hogeweij; Melika, Levelt; Astrid, Druijff

trefwoorden: Ondergrond; Planning; klimaatadaptatie; energietransitie; stedelijke verdichting

Of het nu gaat om de energietransitie, klimaatadaptatie of verdere verdichting in steden: in de ondergrond wordt naar oplossingen gezocht en vaak ook gevonden. Dat is mooi, maar zorg is op zijn plek. Op strategisch ruimtelijk planniveau spelen de potenties en beperkingen vanuit de ondergrond nog nauwelijks een rol in overwegingen. Daardoor kunnen beperkingen in de ondergrond op den duur het realiseren van maatschappelijke doelen belemmeren en worden potenties niet benut. Het pragmatisme op uitvoeringsniveau, waarmee alle wensen nu nog zo goed mogelijk bij elkaar gebracht worden, loopt voor de grote transitieopgaven tegen zijn grenzen aan.

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |

Loodgenoten: sociale verbinding in Amsterdam-Noord

auteurs: Emma, Adriaansz

trefwoorden: Lood; sociale cohesie; milieu-onrechtvaardigheid; wonen; gentrificatie

In oktober 2019 meldde het Parool dat drinkwater in honderden huizen in Amsterdam-Noord te hoge concentraties lood bevatte. Loodwaardes liepen op tot acht of negen keer het wettelijk toegestane maximum van tien microgram per liter. Het leidde tot een kraanwatercrisis. Woningcorporatie Ymere kende het probleem al jaren maar kwam pas in actie nadat kopers van corporatiewoningen het aankaartten. Het lijkt een klassiek voorbeeld van milieu-onrechtvaardigheid waarbij sociaal zwakkere groepen meer blootgesteld worden aan vervuiling dan anderen. Toch leidde dit in Noord niet tot de in de literatuur vaak beschreven polarisatie tussen groepen. Het probleem bleek bevolkingsgroepen in deze snel gentrificerende wijk juist te verbinden.

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |

Hittebestendig ontwerpen

auteurs: Laura, Kleerekoper; Stephanie, Erwin

trefwoorden: ontwerpen; hitte; openbare ruimte; ontwerptool

Sinds januari 2020 moet volgens het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie de factor hitte worden meegenomen in het beleid en ontwerp van de openbare ruimte. In de praktijk blijkt het moeilijk om concrete passende maatregelen te nemen: de implementatie van het plan is een zoektocht. Op welke locaties moet je wat dan doen om ervoor te zorgen dat de woon-, werk- en leefomgeving hittebestendig wordt? Wanneer is het goed genoeg? De CoolKit kan als ontwerptool worden ingezet om maatregelen tegen hittestress op een strategische wijze in het ontwerp van de openbare ruimte te realiseren.

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |

Los van groei: diepgewortelde duurzaamheid voor de planologie?

auteurs: Kim, Carlotta von Schonfeld; Jannes, Willems

trefwoorden: degrowth; planning; ontgroei

Nieuwe ruimtelijke initiatieven, zoals ecodorpen, stadslandbouw, en coöperatief wonen, ageren tegen het dominante economische groei-denken. Zij proberen op een andere manier invulling te geven aan de kwaliteit van leven. Deze initiatieven zijn vaak geworteld in ‘ontgroei’. Ze dagen de planologie uit om kritisch te kijken naar economische groei. Maar wat kan de planologie precies met het ontgroei-denken? Deze themareeks zoekt naar antwoorden vanuit verschillende perspectieven: vanuit onderzoek en vanuit de praktijk; over voedsel, stedelijke ontwikkeling en de interne strijd van planologen die proberen anders te denken. Dit stuk biedt een introductie over ontgroei en over de reeks.

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |

Voedselgemeenschappen in Amsterdam

auteurs: Arnold, Valk van der; Beatriz, Pineda Revilla; Sarah, Essbai

trefwoorden: voedsel; ontgroei; voedselgemeenschappen; duurzaamheid

Wie maakt zich druk om ons dagelijks eten? Het agro-foodsysteem zorgt voor goedkoop voedsel in de schappen. Tegenwoordig wordt minder dan tien procent van inkomen aan eten besteedt maar… deze zekerheid is aan het wegvallen. Voedsel wordt in toenemende mate geassocieerd met overgewicht, klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit, erosie, ondervoeding, dierenleed en onderbetaling van landarbeiders. In dit artikel gaat de aandacht uit naar nieuwe vormen van omgang met voedsel in lijn met de idealen van de ontgroei-beweging. Voor deze nieuwe initiatieven is een belangrijke voorwaarde de beschikbaarheid van betaalbare grond in de stad.

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |

The spirit and purpose of planning: challenging urban growth?

auteurs: António, Ferreira

trefwoorden: degrowth; urban growth; planning; economics; post-growth

Planners are frequently seen as urban growth facilitators. This allegiance to the urban and to growth has severely limited the societal relevance of the planning profession. It is time for planners to challenge such obstructive definition of their work, and to embrace broader and more exciting possibilities. This requires, first, understanding why economics became so dominant, and why planning has not. After this, it requires changing what the term planning is supposed to mean.

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |

Becoming a post-growth planner

auteurs: Christian, Lamker

trefwoorden: degrowth; postgrowth; planning

Societal goals in housing, climate change, biodiversity, and circular economies confront spatial planning practice with multiple growth-related crises. For example, the supply of housing does not meet the market demand, but developing more housing reaches limits in terms of sustainability, available land, building materials, and CO2 emissions. Spatial planners often continue to organise growth or aim to cope with growth. Confronting planners with normative post-growth directions unveils a multiplicity of reactions and helps to understand potential pathways to remove the strong focus on growth from spatial planning.

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |

Becoming a post-growth planner

auteurs: Christian, Lamker

trefwoorden: growth; degrowth; post-growth; spatial planning

Societal goals in housing, climate change, biodiversity, and circular economies confront spatial planning practice with multiple growth-related crises. For example, the supply of housing does not meet the market demand, but developing more housing reaches limits in terms of sustainability, available land, building materials, and CO2 emissions. Spatial planners often continue to organise growth or aim to cope with growth. Confronting planners with normative post-growth directions unveils a multiplicity of reactions and helps to understand potential pathways to remove the strong focus on growth from spatial planning.

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |

Een degrowth-perspectief voor woningbouw

auteurs: Maarten, Markus

trefwoorden: woningmarkt; verduurzaming; degrowth; woningbouw

Het huidige woningmarktsysteem loopt tegen haar grenzen aan voor het bieden van kansen en verduurzaming. Degrowth biedt een kritisch perspectief om de woningmarkt anders te benaderen en te verduurzamen. Duurzaam ontwikkelen legt de focus op het corrigeren van de markt en het zo steeds minder slecht te doen. Denk aan duurzaamheidseisen en het complexe instrumentarium van sociale- en middeldure huur. Degrowth heeft als inslag het wezenlijk anders te doen door een systeem te bouwen wat niet gaat over economische groei.

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |

Opschaalbaarheid van living labs borgen

auteurs: Ymkje, Boer de

trefwoorden: living labs; opschalen; mobiliteit; energie; duurzaamheid

Onderzoekers en stedelijke professionals zetten steeds vaker living labs in als methode om samen met bewoners, bedrijven en andere belanghebbenden te ontdekken hoe een idee in de praktijk werkt. Hoe kan daarbij de zogenoemde opschaalbaarheid – ook bovenlokaal – worden geborgd en welke algemene lessen zijn er te trekken om het werken met living labs succesvol te maken? Gemeenten en zeker ook hun samenwerkingsverbanden lijken in eerste instantie aan zet.

Download pdf | Aan mijn selectie toevoegenShare |