De redactie van Rooilijn blikt in deze laatste publicatie van 2024 terug op het afgelopen jaar. Welke boeken en films maakten indruk op onze redacteuren? Hieronder een lijst tips ter inspiratie en reflectie voor tijdens de kerstvakantie. Tot volgend jaar!
Auke van der Woud (2024) De steden, de mensen: Nederland 1850-1900
Mij is in 2024 vooral Auke van der Woud zijn boek De steden, de mensen bijgebleven. Van der Woud maakt aannemelijk hoe er in de tweede helft van de 19e eeuw geworsteld werd – door gemeenten en Rijksoverheid – over het gezond maken van steden. Niks geen nachtwakerstaat! Maar een Rijksoverheid en gemeenten die worstelden met de erfenis van koning Wilem I, hoe onderlinge relatie en de ontwikkelingen zoals de sterke verstedelijking en nieuwe wetenschappelijke inzichten en technische mogelijkheden. Uiteindelijk werden volkshuisvesting en volksgezondheid volwassen. De basis werd gelegd in de vijftig jaar na 1850, waar de vruchten vanaf 1900 werden geplukt. Fascinerend!
– Remco Deelstra (Gemeente Leeuwarden)
Hanneke Ronnes en Wouter van Elburg (2024) SLOOP. Utopie en protest in Amsterdam van 1800 tot nu.
Mijn tip van 2024 is een boek dat ik nu toevallig aan het lezen ben: SLOOP. Utopie en protest in Amsterdam van 1800 tot nu. Ten eerste geeft het een fascinerend beeld van welke gebouwen, wijken en gebieden er in Amsterdam zijn verdwenen. Ten tweede zette het me aan het denken over de zin en onzin van slopen. Vanuit een architectuurhistorisch en cultuur erfgoed-perspectief wordt sloop dikwijls als negatief ervaren, terwijl planologen en stedenbouwkundigen menen dat sloop-nieuwbouw essentieel kan (nadruk op kán!) zijn voor het functioneren van de stad. Gelijktijdig klinken er vandaag de dag ook bezwaren vanuit de duurzaamheidshoek. Hoe maak je een gewogen beslissing en hou je dan ook rekening met de mensen die gebruikmaken van de stad? Hoe voorkom je dat een stad een soort openluchtmuseum wordt, en hoe voorkom je dat alles moet wijken voor het ‘optimaal functioneren’ van een stad?
– Raoul van Stipriaan Luïscius (Gemeente Amsterdam)
Natasha Reid (2024) Loneliness and the Built Environment
De film die mij het meest is bijgebleven duurt slechts vijf minuten, maar vertelt wel een heel belangrijke boodschap. De film Loneliness and the Built Environment van Natasha Reid (Matter Space Soul) vestigt de aandacht op het probleem van eenzaamheid en de noodzaak om steden, plaatsen en openbare ruimtes zo vorm te geven dat ze verbondenheid ondersteunen:
“Loneliness is one of the biggest hidden issues in our cities, and this film aims to help bring this invisible crisis to light. It highlights that the way our spaces, places and cities are being made overlooks the fundamental things that make us human – and that this can and should change”.
– Pauline van den Berg (Fontys Hogeschool)
Klasien Horstman & Mare Knibbe (2022) Gezonde stad: Uitsluiting en ontmoeting in de publieke ruimte
Een gezonde leefomgeving is een hot thema, ook Rooilijn wijdde er een themareeks aan. Het boek De gezonde stad van Klasien Horstman & Mare Knibbe mag in het actuele debat niet ontbreken. Het boek is gefundeerd op een flink aantal wetenschappelijke artikelen, maar het is een zeer toegankelijk geschreven boek. Soms is het zelfs spannend, als je wordt meegenomen in de strijd van bewoners om de publieke ruimte. En wie bepaalt eigenlijk wat gezond en gezondheid is? Voor wie hier meer over wil weten, én over de waarde van een snackbar in de buurt, is dit een aanrader!
– David ter Avest (Hogeschool Rotterdam)
Valentina Carraro (2023) The C-word: how critical cartography, critical GIS and critical data studies can repoliticise disaster-related maps.
Disaster Prevention and Management: An International Journal
Vanwege de klimaatcrisis zullen we ons moeten voorbereiden op meer en extremere natuurrampen. Kaarten vormen hierbij een belangrijk instrument, bijvoorbeeld om in te schatten hoe kwetsbaar plekken zijn voor overstromingen of extreme hittegolven. In Nederland staat de klimaateffectatlas vol met dit soort kaarten. Op deze cartografische praktijk bestaat ook kritiek: door een complex sociaal verschijnsel als kwetsbaarheid voor rampen op een kaart te zetten, sla je het (letterlijk en figuurlijk) te veel plat, negeer je haar politieke dimensies, en leg je te veel macht bij technisch geschoolde kaartenmakers. In mijn tip van het jaar geeft Valentina Carraro, onderzoeker bij de UvA, een heel goed leesbaar en genuanceerd overzicht van deze kritiek, en manieren waarop je ermee om kan gaan.
– Maarten Hogeweij (Radboud Universiteit Nijmegen)
George Perec (2023) Ruimten rondom
Eind 2023 verscheen de herziene uitgave van het boek Ruimten rondom van de Franse schrijver George Perec. In elk hoofdstuk ontleedt Perec één ruimte: van het bed, de kamer en het appartement tot het platteland, het land, Europa en de wereld. De associatieve manier van schrijven en de vele gebruikte stijlen maken dit een heerlijk boek. Een aanrader voor iedereen die zich met de fysieke leefomgeving bezig houdt, omdat je met een andere blik naar die leefomgeving gaat kijken. Het maakt je aan het lachen en zet je aan het denken. Zelfs de rooilijn komt langs (p.81).
– Jannes Willems (Universiteit van Amsterdam)
Yvonne Roberts (2024) Heart attacks, diabetes, divorce: tackling the dangers faced by UK’s army of night workers
“Nachtwerk wordt veelal uitgevoerd door gemarginaliseerde, slecht betaalde groepen in de samenleving,” zegt Douglas. We komen situaties tegen waarin moeders midden in de nacht hun partners ophalen voor de parkeerplaats van het magazijn, terwijl hun kinderen op de achterbank van de auto onder een deken liggen te slapen. Zij begint aan haar dagdienst en hij rijdt de kinderen terug.
Bovenstaand citaat uit een artikel van The Observer dat in november dit jaar werd gepubliceerd, heeft veel indruk op mij gemaakt. Het artikel geeft een inzicht in de ernstige gezondheidsklachten, sociale problemen en structurele ongelijkheden waar nachtwerkers in de logistiek, bouw en schoonmaak mee te maken krijgen. Deze problemen zijn grotendeels toe te schrijven aan sociaaleconomische factoren. Ze zijn een uitwas van de hyper-flexibilisering van de arbeidsmarkt, waarin gemarginaliseerde groepen – veelal arbeidsmigranten – tegen lage lonen en op tijdelijke contracten arbeid uitvoeren op ongebruikelijke tijden. Maar wat mij vooral bezighoudt, is dat deze structurele ongelijkheden ook ruimtelijk zijn en raken aan onze vakgebieden.
De ruimtes die wij gebruiken en voor lief nemen in ons alledaagse leven, van gevulde supermarkten tot schoongemaakte treincoupés en levendige warenmarkten, zijn afhankelijk van onzichtbaar arbeid, uitgevoerd in de nacht, vaak op afgelegen industrieplekken, groothandels, rangeerterreinen en agrarische velden. De dagelijkse ruimten die wij bestuderen en bevragen, functioneren dus (groten)deels door onzichtbare arbeid op vaak onzichtbare plekken.
Tot voor kort heeft dit type nachtarbeid nauwelijks aandacht gekregen in onze of aanverwante vakgebieden. Dit jaar zijn twee belangrijke bijdragen gepubliceerd: het boek Invisible Migrant Nightworkers in 24/7 London van Julius-Cezar MacQuarie (Springer, 2024) en het paper Cleaning up Westminster: Understanding Racial Capitalism Through Ethnographies of Racialised and/or Migrant Night Cleaners in UK Parliament van Alexandra Dixon (UCL, 2024). Beide stukken geven een gedetailleerd beeld van nachtarbeid in Londen en maken daarbij een belangrijke aanzet om het onzichtbare, zichtbaar te maken. Een aanrader om te lezen in 2025!
– Emil van Eck (Universiteit van Amsterdam)
Als universitair docent planologie verzorgt Jannes (j.j.willems@uva.nl) onderwijs in de bachelors Sociale Geografie & Planologie en Future Planet Studies.
Centraal in zijn onderzoek staat de rol die infrastructuur- en waterbeheerders spelen in ruimtelijke transformaties. Jannes onderzoekt bijvoorbeeld hoe stedelijke waterbeheerders nieuwe blauwgroene infrastructuren realiseren om de stad klimaatbestendig te maken, en welke nieuwe samenwerkingen beheerders hiervoor opzetten met bedrijven, bewoners en andere organisaties. Daarnaast onderzoekt hij hoe de renovatie en vervanging van verouderde infrastructuur kan worden gecombineerd met andere ruimtelijke vraagstukken.
Eerder was Jannes werkzaam aan de Erasmus Universiteit als postdoc (afdeling Bestuurskunde). Hij promoveerde in 2018 aan de Rijksuniversiteit Groningen.
0 reacties