Op maandag 29 september stond de Rabozaal van Forum Groningen in het teken van de Tweede Kamerverkiezingen. De faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen organiseerde voor de zesde keer het nationale ruimtelijke verkiezingsdebat. Aan tafel zaten politici van zes partijen: SP, VVD, GroenLinks-PvdA, CDA, PvdD en D66. Het belangrijkste verkiezingsthema, wonen, vormde ook de rode draad van de avond. Daarnaast passeerden stellingen over de verdeling van de schaarse ruimte, defensie en de toekomst van Noord-Nederland. Het debat was goed bezocht én goed bekeken: alle stoelen in de zaal waren bezet, terwijl ook online mensen meekeken. Het publiek was jong en gevarieerd, van studenten en alumni tot docenten en onderzoekers, aangevuld met mensen van het Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, een aardrijkskundeklas en andere vakgenoten en belangstellenden.
Scheidslijnen in de eerste ronde
De aftrap met stellingen legde meteen duidelijke tegenstellingen bloot. Bij de vraag of er gebouwd moet worden in laaggelegen gebieden en uiterwaarden, botsten Martine van Schaik (PvdD) en Renate den Hollander (VVD). Waar Den Hollander juist kansen ziet om in polders als Flevoland fors woningen te bouwen, omdat daar relatief weinig obstakels en cultuurhistorische waarden liggen, noemde Van Schaik het ronduit “een dom idee”. Volgens haar moeten laaggelegen gebieden teruggegeven worden aan de natuur en moet woningbouw juist plaatsvinden op hoger gelegen plekken.
Een tweede duidelijke scheidslijn ontstond bij de toekomst van de burgerluchtvaart. Habtamu de Hoop (GroenLinks-PvdA) bepleitte sluiting van drie luchthavens. “Vanuit vier plekken naar Marbella vliegen is echt overbodig,” stelde hij. Minder luchthavens zou het klimaat helpen en ruimte scheppen voor nieuwe woningbouwlocaties. Daar tegenover stonden CDA, VVD en D66. Zij wezen op het belang van internationale concurrentiekracht dankzij vliegverbindingen en stelden dat concentratie juist meer overlast voor omwonenden rond de overgebleven luchthavens oplevert.
Politici Sandra Beckerman (SP), Renate den Hollander (VVD), Habtamu de Hoop (GL-PvdA), Henk Jumelet (CDA), Martine van Schaik (PvdD) en Hans Vijlbrief (D66) tijdens het Nationaal Ruimtelijk Verkiezingsdebat onder leiding van Marijke Roskam (foto: Angelo Roga)
Toon en paradepaardjes
Het debat verliep in een gemoedelijke sfeer, maar ieder bereed wel zijn eigen paradepaardje. SP wil vol inzetten op gratis OV en 25 miljard voor sociale huur, VVD benadrukte het belang van goedkope koopwoningen, D66 kwam met hun plan voor tien nieuwe steden, de PvdD pleitte voor 75% minder veeteelt, GroenLinks-PvdA zette in op klimaataanpak en CDA zocht nadrukkelijk naar de middenweg.
De VVD kreeg het als enige af en toe zichtbaar zwaar te verduren. Een opvallend moment was de discussie over de middenhuursector. Toen Den Hollander stelde dat die “de afgelopen jaren de nek is omgedraaid”, vroeg de moderator: “Door wie?” De stilte die volgde, leverde gegniffel en gelach in de zaal op.
Henk Jumelet (CDA) aan het woord (foto: Angelo Roga)
Vuur uit de hoek van de SP
De scherpste momenten kwamen van de Groningse Sandra Beckerman (SP). Ze haalde bijvoorbeeld fel uit naar JA21 vanwege hun pleidooi voor hernieuwde gaswinning in Groningen, waar ze zich al jarenlang tegen verzet. Ook beschuldigde ze de VVD ervan de woningnood te negeren door asielzoekers en statushouders tot zondebok te maken. Voor VVD’er Den Hollander was het een terugkerend thema: de pijn van vijftien jaar bestuursverantwoordelijkheid en een mislukt kabinet-Schoof lag voor de andere partijen voor het oprapen.
Van ruimte naar geopolitiek
Hoewel het debat begon als een discussie over de ruimtelijke ordening, verschoof de focus bij het thema defensie. De zaal leek even naar het NOS-slotdebat te kijken: Trump, Poetin, Oekraïne en de nieuwe wapenwedloop domineerden. De ruimtelijke invalshoek dreigde te verdwijnen, maar kwam terug in de bijdrage van Henk Jumelet (CDA) die pleitte voor meer Europese militaire samenwerking. Dat zou volgens hem niet alleen geopolitiek, maar ook ruimtelijk winst opleveren: minder druk op de Nederlandse ruimte, met mogelijkheden in landen als Duitsland en Polen.
De toekomst van Noord-Nederland
De afsluitende pitches over de toekomst van Noord-Nederland stelden enigszins teleur. Ze waren meer statements dan echte plannen voor deze regio. Hans Vijlbrief (D66) benadrukte dat het Rijk randvoorwaarden moet scheppen zodat Noordelingen hun eigen keuzes kunnen maken. CDA pleitte voor voortzetting van het huidige beleid, gericht op brede welvaart. PvdD sprak over een postgroei-samenleving met herstelde natuur en regeneratieve landbouw. SP en GroenLinks-PvdA legden de nadruk op zorg, onderwijs en OV-verbindingen. VVD sloot af met het “Deltaplan voor het Noorden”, daarmee werd bedoeld de woningvoorraad, innovatiekracht en bereikbaarheid te vergroten.
Ruimtelijke ordening terug op de voorgrond
Het slot kreeg een onverwacht warme toon dankzij Habtamu de Hoop, door het publiek uitgeroepen tot beste debater van de avond. In zijn laatste woorden bedankte hij zowel Sandra Beckerman als Hans Vijlbrief voor hun inzet in het gasdossier. Daarmee eindigde het debat in een verzoenende sfeer, passend bij de wens van veel partijen om polarisatie te vermijden. Op het terrein van ruimtelijke ordening is dat ook eenvoudiger dan bij thema’s als migratie, omdat de gedeelde probleemanalyse groot is.
Alle partijen erkennen dat de druk op de ruimte enorm is toegenomen en dat het loslaten van rijksregie begin deze eeuw heeft geleid tot onvrede en ongewenste ontwikkelingen. Nationale regie wordt daarom breed omarmd, al kleuren partijen dit verschillend in. SP, PvdD en GroenLinks-PvdA willen een veel actievere overheid, met woningcorporaties, openbaar vervoer en een stevige grondpolitiek. D66 schetst een vergezicht met tien nieuwe steden, en kiest samen met CDA en VVD vooral voor het versoepelen van bouwregels. De VVD blijft het bastion van de huizenbezitter en wil niet tornen aan fiscale voordelen voor huiseigenaren, maar wél inzetten op goedkope koopwoningen.
Het compromis dat tijdens de formatie gesloten moet worden over de ruimtelijke inrichting van Nederland zal ambitieus moeten zijn om de woningopgave, klimaatopgave, stikstofopgave, defensieopgave en alle andere claims op de ruimte het hoofd te bieden. Eén ding is zeker: Ruimtelijke Ordening is terug.
0 reacties