Ergens in mijn boekenkast ligt een oude special van The Economist met als titel ‘The death of distance.’ Jaren negentig dus, optimisme over internet dat afstand voortaan deel uitmaakt van de prehistorie. Zoals de mens menig dier heeft uitgeroeid, moest ook afstand eraan geloven. Dat getuigde van hetzelfde optimisme waarmee internetgoeroes voorspelden dat de onbeperkte toegang tot informatie een enorme sprong voorwaarts (boost) in de democratie zou brengen. Nou ben ik sinds mijn geboorte behept met door en door gezonde porties scepsis en achterdocht. Dus bij die sprong voorwaarts moest ik gelijk denken aan de Chinese partijleider Mao die met zijn Sprong Voorwaarts enkele tientallen miljoenen landgenoten wist uit te roeien. Democratie was, is en zal blijven een moeizame wijze van regeren in en door de samenleving. Dat vergt een lange leertijd, ik vrees een eeuw of wat. Bezie de democratie in ons eigen land, haar voorgeschiedenis (Staatsregeling 1798, Grondwet 1848), vestiging en ontwikkeling van de parlementaire democratie. Over vormen van basisdemocratie spreek ik dan nog niet eens. Democratie is een fundamenteel open houding jegens andermans opvattingen, behoedzaamheid jegens minderheden, relativeringsvermogen omtrent eigen doelen en middelen; permanente bereidheid tot onderzoek, kortom, permanente twijfel. De lezer weet intussen alles van de enorme sprong voorwaarts van de democratie door het superieure gebruik van internet sinds het begin van deze eeuw.
Hoe zit dat met de dood van de afstand? Afstand is een ruimtelijk fenomeen, een hoofdthema in de functionele en efficiënte indeling en inrichting van de fysieke ruimte, een maat voor verbindingen. Afstand is ruimte overbruggen, ruimte slechten, scheppen, vergroten, kortom planologenwerk. Afstand is fysiek, geografisch, economisch, sociaal, psychisch, meestal in combinaties. Water schept afstand, bevredigt woongenot, hindert landverkeer. Psychische afstand scheppen doet vrijwel iedereen dagelijks. Ik heb veel over mijn wethouders geschreven, maar in mijn loopbaan heb ik ook met studenten te maken gehad. Bij tijd en wijle kreeg ik een in een soort van Nederlands geschreven mailtje van een mij onbekende student: ‘Hi Oscar, ik moet een skripsie doen over waarom alle woonwijken hetzelfde zijn en nou wou ik vragen te helpen. Kan je me ff terugmailen?’ Schreef ik standaard terug: ‘Zeer geachte heer, mevrouw, Ik geloof niet het genoegen te hebben u te kennen, maar indien u mij een analyse zendt van het ruimtelijke vraagstuk dat u wilt onderzoeken, alsmede een wetenschappelijk onderzoekbare probleemstelling, dan ben ik gaarne bereid met u daarover nader van gedachten te wisselen. Met de meeste hoogachting jegens u, Prof. Dr. Dr. H.C. Dipl.-Ing. Oscar W. Naphta.’ Mij hoefde je niet te leren hoe je afstand moet scheppen.
Deze columns gingen altijd over hetzelfde onderwerp: taal. In taal ligt alles besloten: begrip, onbegrip, macht, onmacht, nabijheid, afstand. Ironie is afstand scheppen, jargon schept afstand, het woord vreemdeling is afstand houden, ook al is de vreemdeling vluchteling, immigrant, asielzoeker, statushouder. Zoals de hoofdredacteur schrijft, ga ik afstand doen van het columnaat van Rooilijn, na 31 jaar onderbroken door een 4-jarig bestand. Ik zet mij zogezegd bij het oud-papier. Met mondkapje, een uit batik vingerdoekjes met gestripte washandjes als binnenvoering samengesteld fabricaat van mevrouw Naphta, vertrek ik naar station Isolatorweg van het Amsterdamse metrostelsel. Isolatie, isolement, twee woorden die afgelopen maanden vaak door elkaar gehaald zijn, net zoals met de woorden verantwoording, verantwoordelijk en verantwoordelijkheid.
Isolatorweg ligt in Nergensland. De metro stopt voor een grimmige, dode muur die ooit bedoeld lijkt voor overbrugging naar een vervolg. Maar nee, Isolatorweg is nu een in beton gegoten monument van afstand. De stad ligt kilometers verderop, bereikbaar te voet langs de rooilijn van de stadsrand, de enige snelheid waarbij je de omgeving in de opneemt (Plato). Rooilijn neemt die afstand voortaan digitaal. Veel succes!
0 reacties