Mijn buren klagen over de vele bestelauto’s in de straat. Ze rijden te hard, kinderen kunnen niet meer op straat spelen, ze staan op de weg, in de weg of blokkeren de stoep. De lontjes achter het stuur zijn kort, dus zeggen ze er maar niks van.
Mijn buren hebben gelijk. Het bestelverkeer is sterk gegroeid de laatste vijf jaar. Niet alleen omdat we meer bestellen, maar vooral omdat de pakketbezorgers ook nog eens vaker op een dag zijn gaan bezorgen. De bezorger kwam vijf jaar geleden een keer per dag langs; vandaag is dat drie keer per dag. Niemand wil een hele dag thuis zitten te wachten voor een pakje.
De grote groei in de bezorgdrukte komt door online boodschappenbezorgers (Picnic, Crisp, HelloFresh, Albert Heijn), webwinkels (Bol.com, Zalando) en bedrijven die aan huis bezorgen (Coolblue, Ikea, lokale wijn- en bloemenleveranciers). Samen komen ze met dertig tot veertig bestelauto’s in mijn straat; elke dag weer. En, dan hebben we nog alle bouwbusjes en servicemonteurs die de wijk in rijden. Ik reken dan voor het gemak de maaltijd- en flitsbezorgers niet mee.
Die vele bestelauto’s geven bezorgdrukte. Onze wijken zijn er niet op berekend. Sommige buren dromen dat straks iedereen met de fiets komt bezorgen? Vergeet het maar. Een enkele bezorger komt met een licht elektrisch voertuig of een vrachtfiets. De grote bestelauto’s blijven, omdat we steeds vaker grote producten laten bezorgen. Daarvoor is eigenlijk geen plek in de straat.
Bij nieuwe gebiedsplannen zie je in de fraaie artist impressions een stralende zon, blije en ontspannen mensen, kinderen spelen op straat en, bomen, heel veel bomen. De nieuwe woon-werkwijken zijn autoluw, aantrekkelijk, veilig en inclusief tegelijk. Nieuwe wijken waar slenteren, ontspannen, spelen en ontmoeten centraal staan. Waardevol voor bewoners, voor ondernemers en voor projectontwikkelaars.
Het Amsterdamse Schinkelkwartier is zo’n wijk. Dat is nu nog een bedrijvenwijk. Het Schinkelkwartier wordt een duurzame stadswijk, met veel groen en water. Er komt ruimte voor 11.000 woningen, 22.000 inwoners en 44.500 arbeidsplaatsen. Maar, in de mooie artist impressions ontbreekt het bestelverkeer. Hebben die bewoners en bedrijven niks nodig?
Met de groei in online bestellingen moeten gebiedsontwikkelaars vooraf gaan nadenken over het regelen van de bezorging; kan het veilig en met minder overlast? Dat kan bijvoorbeeld door voor voldoende slimme laad- en losplekken (aan de rand van de wijk) te zorgen, door net als in winkelstraten venstertijden te introduceren waarbinnen bezorgers de wijk in mogen, en door strikt op de regels te handhaven. Dan kunnen de bezorgers daarop inspelen met nieuwe bezorgconcepten; buurthubs aan de rand van de wijk, kleine (autonome) voertuigen voor de last-mile, afhaalpunten in de wijk en pakketkluizen, etcetera.
In de Utrechtse wijk Merwede komen parkeer- en distributievoorzieningen, zoals stadslogistieke hubs, dicht tegen de stadsboulevards aan, waarbij de woongebieden zelf autoluw blijven. In de wijk komen voorzieningen voor de levering met vrachtfietsen. De handhaving kan ook zonder lastige maatregelen zoals paaltjes met elektronische kentekenhandhaving in de voetgangerszones. Er komen logistieke oplossingen voor zware vrachtvoertuigen en gecentraliseerde en inpandige mobiliteitshubs van waaruit de leveringen naar bewoners en ondernemers in de wijk gebeuren. Aflevering van pakketjes kan ook in pakketmuren in de mobiliteitshubs of aan de voordeur met bezorgrobots. Uitzonderingen blijven mogelijk met levering tot aan de deur met tijdelijke digitale ontheffingen voor nood- en hulpdiensten, incidentele grote bezorgingen, vuilnisophaaldiensten, verhuiswagens, doelgroepenvervoer en bouw- en onderhoudsverkeer. Oftewel: slim toegangsbeheer.
De gemeente Utrecht laat in de wijk Merwede – en overigens ook in het Beurskwartier – zien dat publieke en private partijen samen de bevoorrading slim gaan regelen. Die aanpak inspireert. Als gebiedsontwikkelaars bij hun autoluwe plannen niet vooraf nadenken over buurtlogistiek, dan staan straks de stoepen vol met bestelauto’s, wordt de lucht nooit schoon, is het niet veilig om buiten te spelen en geeft bezorgen stress. Dat wil toch niemand?
Dr Walther Ploos van Amstel, HvA Faculteit Techniek is sinds september 2014 lector Citylogistiek aan Hogeschool van Amsterdam.
Hij was hoogleraar logistiek aan de Nederlandse Defensie Academie in Breda en Den Helder van 2002 tot en met 2009. Hij was meer dan 25 jaar werkzaam als organisatie-adviseur op het gebied van logistiek, supply chain management en internationale distributie. Hij richt zich op logistieke procesinnovaties, samenwerking in logistieke ketens en netwerken, servicelogistiek, duurzame logistiek, ketenregie en zero emissie stadslogistiek.
Walther is lid van de stuurgroep van de Green Deal Logistiek in de Bouw en de Green Deal Zero Emissie stadslogistiek en ambassadeur van de PraktijkProef Amsterdam (verkeersmanagement).
Waar zit toch de weerstand tegen deze oplossingen? Voor het Hamerkwartier werd een aantal jaar geleden al het idee geopperd van een hub aan de rand van de wijk. Schijnt een stille dood te zijn gestorven.
Al jaren lang zijn die fraaie artist impressions ordinaire gemeente reclame om projecten te verkopen aan buurtbewoners. Gaat jaren duren voordat jouw prima ideeën zijn uitgevoerd. In de tussentijd: eerlijk en transparant beleid en dus stoppen met artist impressions!
En helaas geen woord over de ongebreidelde koopdrang van consumenten. Het is toch merkwaardig dat we dat als vanzelfsprekend en een voldongen feit zien en onze wijken op basis hiervan gaan inrichten.
Online blijkt uit alle onderzoeken tot nu toe duurzamer te zijn dan kopen in de winkel. Ook de logistieke sector moet er maar even aan wennen dat de wereld verandert.
Dat snap ik Walther. Het ging er mij niet om wat duurzamer is, maar dat we helaas niet in staat zijn om het koopgedrag te beïnvloeden. Hoewel een Noorse supermarkt de CO2 uitstoot van de gekochte producten op het bonnetje zet en klanten daardoor minder vlees zijn gaan kopen. Het kan dus wel
Zelf ben ik bewust verhuisd om mijn boodschappen zoveel mogelijk lopend te kunnen doen (boodschappenkar met grote wielen!). Dat gaat tot nu toe heel goed; het geeft meteen ook de dagelijkse beweging. Toegegeven: sommige dingen moeten nu eenmaal via internet besteld worden, maar dat zijn er nu een stuk minder dan voor mijn verhuizing. Misschien hebben we vooral wijken nodig met een flinke functiemenging, waarin belangrijke voorzieningen op loopafstand liggen.