Er zijn van die woorden waar je op een bepaald moment jeuk van krijgt. Niet omdat het niet een goed woord zou zijn, maar omdat het te pas en te onpas gebruikt wordt. Zo’n woord als duurzaamheid bijvoorbeeld wat is verworden tot een containerbegrip. Ik wil het nu over ‘inclusiviteit’ hebben. Er is geen politiek programma of woonvisie – landelijk of gemeentelijk – of er staat wel in dat we naar inclusiviteit streven, maar het is me dan een raadsel waar ze het over hebben. Alle doelgroepen inclusief daklozen of meer functies dan alleen wonen? Het begrip belooft veel en is op vele manieren in te vullen. Het wordt ook vaak niet nader toegelicht en aan onze fantasie overgelaten om het begrip nader te kleuren.
Een groep architecten is een beweging gestart om ongelijkheid ook te agenderen. Zij hebben hun visies uitgebracht in de publicatie Manifest; architecten over klimaat en ongelijkheid. Voor mij leidde dit tot hele interessante gesprekken met Justien Marseille. Zij is futuroloog en geeft les aan de Hogeschool Rotterdam. Zij kijkt kritisch en zonder vrees naar mogelijke toekomsten.
Justien geeft aan dat het begrip inclusiviteit zich bevindt in de eerste fase van de zogenaamde Hype Cycle. Een grote belofte, die zich exponentieel ontwikkelt. Wel degelijk ontsprongen aan een werkelijke behoefte en nu in een stroomversnelling gekomen. Vaak volgt op zo’n snelle adaptie een fase van teleurstelling. Het opnemen van het begrip in het plan blijkt onvoldoende of de invulling stokt op oude barrières; het businessmodel ontbreekt of de regelgeving ligt dwars.
Inclusiviteit gaat immers uit van een businessmodel waarin iedereen van waarde is. Waarin niemand op grond van achtergrond, inkomen of persoonlijke eigenschappen wordt uitgesloten. Als je dit vertaalt in oud economisch vocabulaire dan gaat het om een model waarin de basiszekerheden – eten, een dak boven het hoofd, veiligheid – gedekt zijn. Een model waarin iedereen een zinvolle bijdrage mag leveren.
Op deze wijze verwoord, lijkt het zo eenvoudig. Maar waarom is het dan niet? Een basis voor dit probleem ligt in de wetgeving. Iedereen is voor de wet gelijk. Wetgeving houdt dus weinig rekening met de unieke eigenschappen van een specifieke situatie of een uniek mens. En juist in die verschillen, tussen ons als mensen, maar ook in de specifieke situatie, komt de echte meerwaarde van een inclusieve samenleving, buurt of klas tot zijn recht. Het gaat dan om het vermogen de verschillen te vieren en het beste uit een unieke situatie halen. Vincent Smit onderschrijft dit in zijn artikel Gelijkheid en Verschil: de zoektocht naar balans.
Gerespecteerd worden in de ongelijkheid. Hoe geef je daar vorm aan? Kunnen we smart technologie niet inzetten voor deze opgave? Tenslotte heeft nagenoeg iedereen een mobiele telefoon. Denk aan apps die vaardigheden aanbieden voor je buurt of die individuele objecten (gebouwen of mensen) met elkaar verbinden. Specifieke groepen kunnen, op specifieke plekken specifieke afspraken maken over wat bij die groep, op dat moment, van waarde is. De systemen zijn er al. In China gebruiken ze het om te straffen. Maar wat let ons dergelijke systemen voor onszelf in te zetten als een ondersteuning? Een ethisch en democratisch platform waarin de waarde die we aan de dingen geven tot zijn recht komen en niet alleen maar in Euro’s.
Het coronavirus zou dit zo maar een duw in de rug kunnen geven. De oude economie functioneert niet meer, oude systemen zijn niet toekomstbestendig. De grote vraag is natuurlijk: wie pakt het op om – met respect – ruimte en mogelijkheden te creëren voor ongelijkheid? Samen met Justien hoop ik dat het antwoord op die vraag is: iedereen die zich daartoe geroepen voelt. Gewoon doen dus. Laat het ons weten als je ermee bezig bent, wij willen graag leren van hoe je het aanpakt.
Erna heeft meer dan 30 jaar ervaring opgedaan bij projectmanagementbureaus, een corporatie en projectontwikkelaars in het speelveld van de stedelijke vernieuwing. Gedurende deze periode zijn haar werkzaamheden in de projecten verschoven van bouw- en projectmanagement naar projectontwikkeling, gebiedsontwikkeling, proces-, valuemanagement en onderwijs. Sinds 2002 heeft ze haar eigen adviesbureau in stedelijke ontwikkeling, Cob-Web.
Haar werkwijze omschrijft ze ook wel als het spinnen van een web. Ragfijne verbindingen leggen tussen de stakeholders, inhoudelijke verbindingen tussen verschillende disciplines. En net als de draad van het web, vraagt dat om een natuurlijke combinatie van kracht en flexibiliteit, bestand tegen de vele invloeden van buitenaf. Met die lijnen bouwt ze aan netwerken en langs die lijnen wordt er gewerkt aan kennis maken, kennis delen en kennis ontwikkelen.
Mooi artikel en geeft stof tot nadenken. Inclusiviteit stuit in mijn ogen inderdaad vaak tegen bestaande systemen en bijhorende wetgeving. In mijn project http://www.Heesterveldbusinesshub.nl proberen we als woningcorporatie samen met de gemeente en gelden van EFRO, gebiedsontwikkeling meer inclusief te maken door kansen te creëren voor de bestaande bewoners in een gentrificatie van het gebied. Betaalbare plekken en coaching voor lokale ondernemers. De eerste succesverhalen zijn na 3 jaar een feit, maar het blijft hard werken om tegen de gevestigde orde in te roeien. Meer kennis en best practices lijken me waardevol om met elkaar te delen. Ook in Nederland ligt polarisatie op de loer. In het vak van gebieds-en wijkontwikkeling moeten we daarom met elkaar op zoek naar manieren om o.a. gentrificatie meer inclusief te maken. Ik sta open voor kennisdeling en manieren om dit meer te agenderen.
Hallo Peter, bedankt voor je reactie! Herkenbaar dat je moet blijven vechten om tegen de ingesleten structuren in te blijven gaan. Mooi voorbeeld van een wijk op een spannende plek, voormalig wijk van sociale huurwoningen naast hippe werklocatie (gescheiden door metro).