Wij communiceren met woorden, lichaamstaal, houding, gedrag en handelingen. En om het allemaal makkelijker te maken: wij communiceren ook door non-communicatie, non-handeling, geen stom woord te zeggen en daarbij een bewegingloos neutraal gezicht op te zetten dat zelfs geen desinteresse uitstraalt. ‘Hoe heb je dat gecommuniceerd?’ hoor je nogal eens vragen op de werkvloer. Zo gesteld schemert er een vage ondertoon van afkeuring doorheen. Het intermenselijk bedrijf is in wezen een permanente chaos van misverstanden en onbegrip die voortgestuwd wordt door de fatale combinatie van irrationeel communiceren en irrationeel handelen. In ons vak hebben we deze euvels lang geleden geïncorporeerd in de gewoonte om problemen niet bij naam te noemen, maar ze vaag te definiëren als uitdagingen. Op oplossingen die elkaar in de weg zitten plakken we het woord creatief. Je komt nooit eens iemand tegen die zegt: dat is onoplosbaar. Of: als we dat oplossen vallen er duizenden werklozen. Nee, die laten we liever door de onzichtbare hand van de markt vallen. Wij zijn de meesters van de omweg.
Ik moest aan al deze Binsenwahrheiten denken toen ik het bericht las dat in het Buurthuus te Noordwolde inspiratieavonden voor de Omgevingsvisie Weststellingwerf waren georganiseerd over ‘het brede begrip omgevingskwaliteit’. Daar waren veel ‘aandachtige bewoners’. ‘Aandachtige toehoorders’ is het klassieke bijschrift bij foto’s uit de vroege jaren dertig, schuin vanachter de spreker genomen, waarop bewegingloze stropdassen de spreker aanstaren die de ondergang van het Avondland voorspelt.
‘Het blijft lastig om omgevingskwaliteit te definiëren’, wist de dienstdoende planoloog de eerste avond te melden, ‘omdat smaken verschillen is het belangrijk om hier met elkaar over te blijven praten.’ In het Buurthuus kregen de aandachtigen ingepeperd dat ‘goede omgevingskwaliteit mensenwerk is […] elkaar opzoeken en uitdagen om liefde voor de plek, verhalen, kennis en creativiteit te bundelen […] er is geen absolute omgevingskwaliteit, het is geen kwestie van harde normen, een matrix of een afvinklijstje, maar van spelregels. En het spel moet je durven spelen …steeds weer.’
Concreter kon het niet. Wij van de planologie zijn al lang van de spelregelsamenleving. ’t Is zo’n beetje begonnen met de stadsvernieuwing in 1968. Dus vieren we volgend jaar een halve eeuw het spel van inspraak en participatie, gegoten in de spelregels van de procesplanning. Welk vak doet dat ons na? In de halve eeuw die achter ons ligt, is ruimtelijke ordening een fluïde proces geworden met een fluïde begrippenapparaat dat fungeert als een stelsel van katalysatoren die naar behoefte de talloze bijeenkomsten in de Nederlandse buurthuuzen in ordentelijke banen leiden. De duidelijkheid die het vak ooit had in de vorm van het bestemmingsplan is intussen opgeofferd aan spelregels: een plexit (pleite, suggereert de spellingcorrector heel alert). En het werkt, althans in Weststellingwerf. Want de tweede avond in Wolvega, dat ook in Weststellingwerf ligt, is een visionaire innovator komen opdraven met een inspirerende presentatie over circulaire economie en klimaatverandering. Hij heeft er negentig aandachtigen mee van de straat te houden. ‘De opbrengst van deze inspiratiesessie wordt meegenomen in het opstellen van de Omgevingsvisie waar Weststellingwerf de komende maanden aan werkt.’ De wethouders Cor Trompetter en Frans Kloosterman hebben het geweldig gevonden, vooral de eerste avond waarin de iedereen het erover eens bleek ‘hoe mooi onze eigen omgeving is. […] Dat vergeten we wel eens, omdat het zo gewoon lijkt. Dat samen te constateren, is prachtig.’
De nieuwe Omgevingswet lijkt me aan Weststellingwerf wel besteed. Wat zouden de Friese aandachtigen in vredesnaam nog meer te wensen kunnen hebben dan dat hun particuliere opvattingen over omgevingskwaliteit, circulaire economie en klimaatverandering ‘meegenomen’ worden door Cor en Frans? Als dat nou niet vernieuwend is.
0 reacties