De gemoederen over gentrificatie liepen in de vakwereld onlangs weer hoog op. Veel onderzoek wijst de laatste tijd naar de negatieve gevolgen van (overheidsgedreven) gentrificatie, terwijl anderen juist broodnodige, positieve impulsen van stadsvernieuwing zien. Al in 1984 werd gentrificatie een “chaotisch concept” genoemd (Rose, 1984) en dat lijkt met de jaren alleen maar erger geworden. De term komt uit de academische wereld, maar is inmiddels niet weg te denken in de populaire cultuur. Denk bijvoorbeeld aan de “maatschappelijke smartlappen” van Sophie Straat (2020) of de punk van Hang Youth (2021). Voor wie door de bomen het bos niet meer ziet: uitgerij Verso publiceerde vorig jaar een toegankelijke, kritische introductie tot het onderwerp: ‘Gentrification is Inevitable and Other Lies’ (Gentrificatie is Onontkoombaar en Andere Leugens), geschreven door Leslie Kern.
Kern is universitair hoofddocent geografie en directeur Women’s en Gender Studies aan de Mount Allison University (Canada). Eerder verscheen van haar hand ‘Feminist City: Claiming Space in a Man-Made World’ (2020). Kern opent haar nieuwe boek met observaties uit haar eigen omgeving: als je net als haar gefrustreerd raakt over de verhalen van gentrificatie, dan is dit een boek voor jou. Door het hele boek worden persoonlijke herinneringen en observaties verweven met wetenschappelijke beschouwingen over gentrificatie.
Het boek doet de geschiedenis van gentrificatie uit de doeken, en ontwikkelt een raamwerk om te snappen hoe gentrificatie zich nu manifesteert. Het boek is opgebouwd in negen hoofdstukken met korte titels, die elk een andere verhaal van gentrificatie behandelen, zoals ‘Gentrificatie is een natuurverschijnsel’, ‘Gentrificatie gaat over geld’, en ‘Gentrificatie gaat over sociale klasse’. De wetenschappelijke literatuur over dit onderwerp wordt bondig samengevat, zonder lange voetnoten of referenties. De nadruk in het boek ligt op Canadese, Britse en Amerikaanse voorbeelden. Samen geven de zeven verhalen een overzicht van wat gentrificatie behelst. Kern beoogt ermee dat je op een andere manier naar gentrificatie gaat kijken.
Als feministe is het niet verrassend dat Kern veel aandacht besteedt aan processen van uitsluiting en rechtvaardigheid, en daarom kapitaalkrachtigen (private ontwikkelaars en overheden) kritisch beschouwt. Positieve elementen van gentrificatie worden niet onbesproken gelaten (“Some changes might be welcomed, others feared”) en Kern laat zien waar in de wetenschap nog onenigheid over bestaat (zoals de mate van displacement veroorzaakt door gentrificatie). Ze kiest er in haar boek voor minder aandacht te besteden aan degenen die profiteren van gentrificatie. Ze ontrafelt termen als ‘pioniers’ die een buurt ‘ontdekken’, suggererend dat het koloniale denken wordt uitgestrekt tot ‘vergeten wijken’. Zoals Sef en Aafke Romeijn zongen in 2016: “Kom jij hier vandaan? Dan mag je nu gaan.”
Met haar kritische houding verwijst Kern in haar boek veel verhalen over gentrificatie naar het rijk der fabelen. Gentrificatie is geen natuurverschijnsel, en nee, het is niet onontkoombaar. In de conclusies betoogt ze dat het veel uitmaakt hoe we het probleem van gentrificatie definiëren, omdat het ook de oplossingsrichtingen beïnvloedt. Kern stelt dat door etniciteit, seksualiteit, gender en kolonialisme te negeren, oplossingen om displacement te voorkomen niet genoeg zullen zijn. Het concluderende hoofdstuk biedt een manifest-in-wording om een ander verhaal van gentrificatie te benadrukken. Ook wordt onze eigen verantwoordelijkheid en rol besproken (zoals onze eigen invloedssfeer). Daarmee maakt Kern de cirkel rond en eindigen we weer in onze eigen omgeving. Welke processen van gentrificatie zie je bij jou in de buurt en hoe verhoud je je daartoe?
Als universitair docent planologie verzorgt Jannes (j.j.willems@uva.nl) onderwijs in de bachelors Sociale Geografie & Planologie en Future Planet Studies.
Centraal in zijn onderzoek staat de rol die infrastructuur- en waterbeheerders spelen in ruimtelijke transformaties. Jannes onderzoekt bijvoorbeeld hoe stedelijke waterbeheerders nieuwe blauwgroene infrastructuren realiseren om de stad klimaatbestendig te maken, en welke nieuwe samenwerkingen beheerders hiervoor opzetten met bedrijven, bewoners en andere organisaties. Daarnaast onderzoekt hij hoe de renovatie en vervanging van verouderde infrastructuur kan worden gecombineerd met andere ruimtelijke vraagstukken.
Eerder was Jannes werkzaam aan de Erasmus Universiteit als postdoc (afdeling Bestuurskunde). Hij promoveerde in 2018 aan de Rijksuniversiteit Groningen.
0 reacties