Kiosken. Ze staan op straathoeken en pleinen, in winkelcentra en industriegebieden, bij scholen en stadions, sportvelden en parken. Overal waar publiek komt dat trek heeft in een snelle snack of herinnerd kan worden aan een verrassend bloemetje voor thuis. Luchtige bouwwerkjes in de buitenruimte, met de stad als decor. Lange tijd waren kiosken een vanzelfsprekendheid, maar later werden ze synoniem met de verpaupering van de binnensteden. Dat leidde tot sterke overheidsregulering en zo verdween de kiosk bijna uit het straatbeeld. De laatste decennia is er weer meer waardering en neemt het aantal kiosken in de grote steden toe. Zeker als je de standplaatsen voor foodtrucks meetelt.
Deze publicatie gaat in op de historie, verscheidenheid en inbedding van de kiosk in de stad. Door middel van een essay wordt ingegaan hoe dit opmerkelijke, maar onopgemerkte verschijnsel zich heeft ontwikkeld in met name Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. De kiosken – en daarmee het essay – is opgedeeld in vier categorieën: de verversingskiosk (dranken), de krantenkiosk (lectuur), de snackkiosk (kleine etenswaren) en de bloemenkiosk (planten en bloemen). Het essay wordt afgewisseld met elf ‘kioskportretten’, over uitbaters en klanten, over plek en functie. Ieder kioskportret wordt geïntroduceerd met enkele foto’s, projectgegevens en situatietekeningen van de kiosk met de stedenbouwkundige inbedding.
Hoewel de kiosk maar een bescheiden ruimte opeist in het publiek domein laat de publicatie zien dat de verkoopkiosk een belangrijke stedenbouwkundige, architectonische en stadssociologische waarde heeft. Mogelijk meer dan de lezer op voorhand had gedacht. Zo zorgt de kiosk vaak voor de menselijke maat in de gebouwde omgeving doordat de esthetiek van de kiosk in positieve zin afsteekt tegen de eentonige, formele en onpersoonlijke gevels van de omringende gebouwen. Daarnaast zorgt de kiosk vaak voor een concentratie van mensen, van handel, levendigheid en dynamiek. Niet teruggetrokken en verscholen achter gesloten gevels, maar de verkoopwaar, klanten en interactie vinden juist plaats in en rondom een klein onderkomen in de publieke ruimte. Het is met andere woorden onderdeel van het alledaagse leven. Daarmee heeft deze publicatie wel enige gelijkenis met de thematiek van het boek Copycorner van Joke van der Zwaard dat eerder bij dezelfde uitgever verscheen. Ook hier staan namelijk plekken centraal waar diverse mensen elkaar tegenkomen en daardoor herkenbaar en vertrouwder voor elkaar worden. Daarnaast geldt ook bij Kiosk in de Stad dat het – ondanks de sterk ingezoomde blik – genoeg stof tot nadenken oplevert over hedendaagse sociaal-ruimtelijke vraagstukken.
Snackbar Peppie, Nieuwe Binnenweg, Rotterdam (foto: Natascha Helmer)
Gerben doet onderzoek naar het gebruik van de openbare ruimte, waaronder de manier waarop kinderen deze gebruiken en ervaren. Dit doet hij bij het lectoraat 'Gezonde leefstijl in een stimulerende omgeving' van De Haagse Hogeschool.
In het verleden was hij werkzaam als onderzoeker bij Onderzoeksinstituut OTB (TU Delft), als adviseur bij KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing, als coördinator van Platform Stad en Wijk en als sociaal projectleider in de Haagse Schilderswijk, en als senior beleidsmedewerker en teamleider bij woningcorporatie Haag Wonen.
In zijn vrije tijd schrijft hij in diverse media en op zijn blog Stadslente over de relatie tussen de geplande en geleefde stad. Met daarbij speciale aandacht voor de manier waarop mensen de openbare ruimte gebruiken. Ook is hij redacteur bij Rooilijn waar hij meerdere jaren de rubrieken 'recensies en signalementen' en 'columns' coördineerde.
Het is naast een erg leuk ook een erg leerzaam boek. Het ambtelijk en bestuurlijk enthousiasme over plaatsing nieuwe kiosken in Amsterdam-West dat tot deels onverwachte uitkomsten leidt, is een zeer leerzame casus voor alle (juridische/beleids)ambtenaren van Nederland.