Unlocking Sustainable Cities gaat over een urgent thema, biedt heldere analyses en inspiratie om in actie te komen. Paul Chatterton, professor Urban Futures in Leeds, laat enerzijds overtuigend zien hoezeer steden opgesloten zitten in praktijken die schadelijk en niet duurzaam zijn, bijvoorbeeld wat betreft de CO2 uitstoot van steden en de ruimte die voor auto’s wordt gereserveerd.
Anderzijds toont hij ook hoe op heel veel plekken wordt gewerkt aan alternatieven. Manuel Castells (2012) sprak in dat verband over ‘networks of outrage and hope’; een recente bundel spreekt over ‘plekken van hoop en verandering’ (Helleman et al., 2019). Chatterton wil op zijn beurt vooral laten zien dat de creatieve kracht van collectieven (op die plekken en in die netwerken) verder vrijgemaakt of ontgrendeld kan worden, zodat op grotere schaal werkelijke veranderingen tot stand komen. Want ook al zijn de acties nu kleinschalig, de oplossingen die worden uitgeprobeerd kunnen soms veel ruimere potentie hebben. Dit laat het boek zien met veel voorbeelden uit alle windstreken. Zijn analyses en visie monden uit in een manifest vol aanbevelingen.
Chatterton is kritisch over de vele valse oplossingen, zwakke beloftes en doodlopende wegen die als verandering worden gepresenteerd maar neerkomen op voortzetting van de status quo. Bijvoorbeeld de inzet op zelfrijdende auto’s in plaats van het doorbreken van de afhankelijkheid van auto’s. Of dat centraal en door bedrijven gecontroleerd wordt gewerkt aan lagere CO2 uitstoot in plaats van lokaal en door burgers aan groene energie. Hij roept op tot actie die tot transformatie en daadwerkelijke, structurele veranderingen leidt. Tot een stedelijke toekomst die gebaseerd is op gelijkheid, welvaart, duurzaamheid en rechtvaardigheid, en die realistische antwoorden formuleert op de grote uitdagingen waar we voor staan. ‘Be realistic, demand the impossible’ zoals een oude anarchistische leuze luidt. Een voorbeeld van structurele actie is vechten voor meer hulpbronnen en andere wetgeving om alternatieven mogelijk te maken – want het gaat ook om macht en politiek.
De auteur zet zich niet alleen af tegen oplossingen die top-down zijn, geleid door bedrijven en business-as-usual modellen; hij heeft ook kritiek op auteurs die naïef de kracht bewieroken van kleine grass-roots projecten. Volgens hem zit het meeste potentieel voor transformatieve verandering bij innoverende burgers met oog voor institutionele aspecten, die zo bottom-up en top-down verandering verbinden. Daarom moet actie gestimuleerd worden “in, against and beyond the contemporary city” (p. 4). Chatterton spreekt in dat verband over ‘civic innovation’ en een voorbeeld daarvan vormen de citylabs of field labs waarin burgers samenwerken met andere partners.
Het hart van het boek bestaat uit een deskundige verkenning van vier duurzame stedelijke systemen die te maken hebben met het dagelijks leven: transport, energie, natuur en gemeenschap. In afzonderlijke hoofdstukken behandelt Chatterton de autovrije stad, de post-koolstof stad, de bio stad en de ‘common city’. Naast ecologische aspecten heeft hij daarbij ook aandacht voor politieke, economische en sociale aspecten. Hoe verweven die zijn blijkt misschien het duidelijkste bij de bespreking van de ‘common city’. Daar gaat het onder meer over gemeenschappelijk bezit van land en andere hulpbronnen (als commons), over een stedelijke economie die participatief, coöperatief en egalitair is, en over een sterke meer directe democratie gericht op het floreren van alle bewoners (als commoners). Daar gaat het ook over wonen en wordt bijvoorbeeld het ‘low impact housing co-operative Lilac’ genoemd, waarvan Chatterton medeoprichter en bewoner is. Het is een coöperatie van bewoners die uitgaan van economische gelijkheid, sociale rechtvaardigheid en ecologische duurzaamheid. Vergelijkbare initiatieven uit andere lanen worden ook genoemd.
De vier stedelijke systemen samen bieden een agenda voor een duurzame stad. In het slothoofdstuk ‘Think big, act small and start now’ geeft Chatterton aan dat beleidsmakers, politici, onderzoekers, entrepreneurs en activisten direct aan de slag kunnen om die duurzame stad dichterbij te brengen. Dat is het bijzondere aan dit boek: dat het radicale analyses en ideeën weet te combineren met stappen die eenieder vandaag kan beginnen te zetten.
Om die acties en stappen te vergemakkelijken is aan het boek een manifest toegevoegd. Dat laat zich voor een deel lezen als een samenvatting van het boek, maar omdat het andere accenten legt en ook nieuwe punten worden toegevoegd is het tegelijkertijd een samenvatting van de visie van Paul Chatterton. Dat die visie in ontwikkeling blijft, is ook te zien op de website die bij het boek hoort: www.unlockingsustainablecities.org. Daar staan delen van het boek en ook een recenter stuk, Civic Plan for a Climate Emergency: Building the 1.5° City.
Het boek verschijnt in de serie Radical Geography, van de Pluto Press waarin ook boeken over armoede, onderwijs, protest en migratie zijn uitgekomen. De analyse van Chatterton is in veel opzichten ook radicaal, maar keer op keer benadrukt hij dat hij met uitvoerbare aanbevelingen wil komen omdat hij daadwerkelijke veranderingen wil bewerkstelligen. Bijvoorbeeld bij de rol van leren en onderzoek vraagt hij aandacht voor learning by doing, actieonderzoek en coproductie. De worsteling van idealisme en realisme is herkenbaar en heeft geleid tot een boek dat veel biedt: een kritisch en hoopvol reisverslag langs veel voorbeelden en een aantal analyses die tot nadenken stemmen en aanzetten tot actie voor duurzame steden.
Literatuur
Castells, M. (2015) Networks of Outrage and Hope: social Movements in the internet age, Wiley, Hoboken
Helleman, G., S. Majoor, V. Smit & G. Walraven (red.) (2019) Plekken van hoop en verandering: Samenwerkingsverbanden die lokaal verschil maken, Eburon, Utrecht
0 reacties