De opkomst van circulair bouwen blijft hangen in theorie

1 oktober 2018

Stelling door Diederik de Koe

De circulaire economie is in opkomst, dit maakt het een veel gezien onderwerp van onderzoeken en analyses. Hierbij is het opmerkelijk dat de meeste onderzoeken zich voornamelijk richten op de theorie en dat er nauwelijks onderzoek wordt gedaan naar de toepassing in de praktijk.

Hetzelfde geldt voor circulair bouwen (en slopen). Nu de overgang naar een circulair economische bouwsector steeds dichterbij komt is er vanuit de praktijk grote vraag naar informatie op dit vlak, omdat praktische en objectieve kennis beperkt is. Hierdoor lijkt de ontwikkeling van een circulaire bouwsector onbedoeld te blijven hangen in de theorie.

De markt is nu voornamelijk nog lineair, maar gaat meer circulair worden waardoor er op de langere termijn problemen ontstaan. Op dit moment zijn marktpartijen er vaak van overtuigd dat de huidige lineaire methodes financieel aantrekkelijker zijn dan circulaire bouwmethodes. Hierdoor is er weinig incentive om circulair te gaan bouwen.

Inbrengen van circulariteit in een bouwproces kost tijd, zowel bij de voorbereiding als in de uitvoering. Wordt die extra tijd niet gefaciliteerd dan kunnen de circulaire ambities het onderspit delven aan typische drijfveren zoals deadlines en kosten.

Er zijn ook andere redenen waarom circulariteit in de bouw langzaam op stoom komt. Zo conflicteren ontwikkelingen uit het recente verleden zoals standaardisatie en prefabricage vaak met, voor de circulaire bouw vereiste aspecten als, improvisatie en flexibiliteit.

Ook het feit dat een bouwobject juridisch pas waarde heeft als het opgeleverd is, maakt het lastig om leaseconstructies of verplaatsing van eigendom toe te passen terwijl dit juist zo belangrijk is voor circulariteit. Dit opgeven van eigenaarschap en toegeven aan gebruiksrecht of een ‘gebouw als service’ is sowieso iets dat in onze maatschappij moeilijk van de grond komt zolang ‘huisje, boompje, beestje’ nog de maatstaf van succes is.

Author profile
Diederik is redacteur van de Rooilijn Stellingredactrie. De stelling snijdt een actueel ruimtelijk thema aan waarop een passende auteur reageert.
Author profile
Hans is lid van het College van Deskundigen van de Dutch Green Building Council en programma adviseur
Hans Korbee reageert

Maar liefst 97% van het bouw- en sloopafval wordt al hergebruikt; woningen en gebouwen krijgen een tweede, derde, vierde gebruiker, een gebruiker die het pand bovendien laat upgraden naar de actuele wensen. En het ‘product als een service’ is heel gewoon in de gebouwde omgeving; bijna de helft van woningen en gebouwen is niet in eigendom bij de gebruiker maar wordt gehuurd. Kortom, circulariteit is al heel gewoon in de gebouwde omgeving, het is verweven in de dagelijkse praktijk.

Toch moet er veel veranderen, want ondanks alle vormen van circulariteit in de huidige gebouwde omgeving is het gebruik van nieuwe, eindige grondstoffen enorm en de milieubelasting onhoudbaar hoog. De SER benoemt dit in haar rapport van juni 2016 Werken aan een circulaire economie: geen tijd te verliezen en de rijksbrede visie Nederland circulair in 2050 van september 2016 duidt de bouw als één van de vijf belangrijke sectoren. Een team van 16 professionals heeft onder leiding van professor Elphi Nelissen de Transitieagenda voor de circulaire bouweconomie 2018 opgesteld en op 15 januari 2008 aangeboden aan het kabinet, Tweede Kamer en ondertekenaars van het grondstoffenakkoord.

De Transitieagenda biedt het vereiste kader, bestaande uit een definitie, fasering, strategie en een elftal elementaire acties. De definitie maakt duidelijk dat het in de bouw niet zozeer gaat om de uitputting van grondstoffen, maar om de totale milieubelasting van de huidige wijze van bouwen en gebruiken van de gebouwde omgeving. De strategie komt er in essentie op neer dat er eerst moet worden getracht minder materiaal te gebruiken, vervolgens te kiezen voor materialen uit oneindige bronnen en als derde om ervoor te zorgen dat de resterende behoefte aan virgin materials eindeloos kan worden hergebruikt. Door jaar in jaar uit dit rijtje als een mantra te doorlopen, zullen er steeds betere resultaten komen tot in 2050 het ultieme doel is bereikt, een volledig circulaire bouweconomie.

De Transitieagenda geeft ook aan dat voordat kan worden opgeschaald in circulariteit er nog veel voorwerk moet worden verricht. In de agenda heet dit het inrichten van het basiskamp. Er moet een gedeelde taal komen voor alle betrokkenen, een uniforme meetlat van circulariteit. Het moet duidelijk worden hoe de vraag kan worden ontwikkeld en hoe een materialen-paspoort eruit dient te zien. In experimenten en demonstratieprojecten moeten partijen kennis en ervaring op kunnen doen. En aan het gebruik van de virgin (fossiele) grondstoffen olie, steenkool en aardgas moet op de kortst mogelijke termijn een einde komen.

Werk aan de winkel en het is daarom verheugend dat organisaties als de BNA, NEPROM en NRP de Transitieagenda hebben omarmd en met hun leden willen bijdragen aan de doorontwikkeling. Evenzeer is het mooi om te horen dat New Horizon materialen uit gebouwen weet te oogsten en er in slaagt deze oogst steeds beter bruikbaar te maken. Intussen kunnen inspirerende voorbeeldproject worden bezocht; The Greenhouse in Utrecht, Circl en de tijdelijke rechtbank in Amsterdam, het Biosintrum in Ooststellingwerf. Ja, er moet nog heel veel gebeuren voordat het peloton echt vaart gaat maken. Maar een groeiende kopgroep boekt al mooie resultaten en verdient daarbij alle lof en navolging.

Author profile
Diederik is redacteur van de Rooilijn Stellingredactrie. De stelling snijdt een actueel ruimtelijk thema aan waarop een passende auteur reageert.
Author profile
Hans is lid van het College van Deskundigen van de Dutch Green Building Council en programma adviseur

Stelling gegevens:

1 oktober 2018

De tekst en tabellen in deze bijdrage zijn gepubliceerd onder een CC BY-NC-ND licentie. Voor hergebruik van foto’s en illustraties dient u contact op te nemen met Rooilijn.
Whatsapp

Reageer op deze stelling

0 reacties

Een reactie versturen

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.