De titel van deze stelling zal u niet onbekend in de oren klinken. Deze keer heeft deze uitspraak betrekking op onze Nederlandse woningmarkt. De voorgestelde herziening van de Huisvestingswet 2014 – die gemeenten bevoegdheden geeft om tot vijftig procent van de nieuwe huur- en koopwoningen met voorrang toe te wijzen aan mensen met een lokale binding – wordt in de media al de “eigen volk eerst”-wet genoemd (Unen, 2020; Wal, 2021). De groeiende frustratie over koopkrachtige mensen van buiten de regio – in de media vaak geframed als “kopers uit de Randstad” – die lokale woningen opkopen, heeft juridische vorm gekregen in dit wetsvoorstel. Maar is dit wel een juiste oplossing voor dit ogenschijnlijke probleem? Waarschijnlijk niet.
Ten eerste lijkt de veronderstelde exodus uit de Randstad genuanceerder te zijn dan vaak aangenomen wordt (Baggerman, 2022a). Netto komen nog steeds meer mensen de Randstad binnen dan eruit gaan, waardoor de druk op de randstedelijke woningmarkt ongestoord blijft stijgen. Echter, het binnenlands migratiesaldo buigt wel degelijk naar het buitengebied. Dat effect wordt in kleine gemeenten gevoeld. Een cruciale vraag is daarom: gaat het nieuwe wetsvoorstel deze gemeenten een effectief instrument geven om lokale woningzoekenden te helpen?
Uit verschillende reacties blijkt van niet. Vrij snel na de aankondiging bleek het wetsvoorstel al op praktische en juridische problemen te stuiten (Baggerman, 2022b). Eén daarvan is de uitvoering. Het toewijzen van woningen in de sociale huursector is eenvoudig; dat gebeurt via woningcorporaties en huisvestingsverordeningen. Maar hoe gaat dit voor koopwoningen? Hier is het proces van de uitvoering van deze nieuwe wet al bij aanvang onduidelijk. Wie gaat de lokale binding van de potentiële koper bijvoorbeeld toetsen? En komt daar toezicht op? Op de “hoe-dan” vraag is op dit thema nog geen pasklaar antwoord.
Misschien nog belangrijker is de vraag welke doelgroep er met deze wet geholpen wordt. Door dit wetsvoorstel ontstaat een waterbedeffect; wanneer je een lokale koper binnen de gemeentegrenzen probeert te helpen, is een andere vergelijkbare koper er de dupe van. Een starter uit de Randstad is niet per definitie koopkrachtig; deze doelgroep heeft ook moeite met iets betaalbaars vinden, zowel binnen- als buiten de Randstad. Of wat te denken van een koper uit een omliggende gemeente die technisch gezien geen “lokale binding” heeft in de gemeente waar toevallig zijn of haar droomwoning staat. Kortom, je probeert één groep te helpen, maar je creëert tegelijkertijd een probleem voor een andere groep.
Ten slotte nog de vraag welke gemeenten baat hebben bij dit nieuwe wetsvoorstel. Uit cijfers van het Kadaster blijkt dat in slechts een derde van de Nederlandse gemeenten meer dan 50 procent van de verhuizingen van buiten de gemeente komt (Kadaster, 2022). Regio’s die al decennialang te maken hebben met bevolkingskrimp en vergrijzing vallen ook onder deze categorie, zoals Noord-Drenthe, Oost-Groningen en Zuid-Limburg. Vaak hopen gemeenten in deze regio’s juist wat extra mensen van buiten de regio aan te trekken. Hier zal de voorgestelde het wetsherziening dus niet worden toegepast. De plekken die eventueel baat bij hebben bij extra lokale toewijzing zijn een aantal gemeenten die direct grenzen aan de grote steden, zoals Zeist, Vlaardingen of Heemstede. Echter, door hun ligging zal het waterbedeffect hier extra voelbaar zijn.
De veronderstelling dat mensen lokaal een huis moeten kunnen vinden is absoluut begrijpelijk. En het ingrijpen op de vrije woningmarkt is ook niet principieel problematisch. Integendeel, in deze tijden kunnen we de regie vanuit de overheid beter dan ooit gebruiken. Toch lijkt dit wetsvoorstel de verkeerde remedie tegen een onjuist gediagnosticeerd probleem.
Literatuur
Baggerman, K. (2022a, 11 augustus). De Randstad blijft leegdruppelen (maar niet echt). Geraadpleegd op 14 november 2022.
Baggerman, K. (2022b, 15 september). Meer woningen voor eigen inwoners kraakt aan alle kanten. Geraadpleegd op 2 november 2022.
Kadaster. (2022, 6 oktober). 1 op de 3 gemeenten kan gebruik maken van wijziging Huisvestingswet. Geraadpleegd op 14 december 2022.
Unen, B. van. (2020, 23 november). Eigen volk eerst: Utrechtse Heuvelrug gunt een fors deel van woningen aan eigen inwoners. Geraadpleegd op 18 oktober 2022.
Wal, H. van der. (2021, 8 december). Kampen grijpt ‘eigen volk eerst’-wet voor starters met beide handen aan. De Stentor. Geraadpleegd op 18 oktober 2022.
Gido heeft een achtergrond in ruimtelijke planning en werkt nu bij bureau RUIMTEVOLK.
0 reacties