Shared Space is geschikt voor hoogstedelijk gebied

In de afgelopen decennia zijn in Nederland enorme investeringen in de infrastructuur en verkeersveiligheid gedaan. Nederland is mede daardoor wereldwijd een van de koplopers op dit gebied. In reactie op de sterk sectorale aanpak, waarmee deze investeringen gepaard gingen, wordt de afgelopen jaren gezocht naar een meer integrale aanpak van de openbare ruimte. In vele Nederlandse dorpen en steden is daarmee de ruimtelijke kwaliteit enorm toegenomen. Gedeeld ruimtegebruik (ook wel aangeduid als Shared Space) is in deze ontwikkeling een concept dat multifunctionaliteit, en daarmee de relatie tussen omgeving en gedrag, van de openbare ruimte expliciet als centraal uitgangspunt hanteert. De openbare ruimte is hierbij in de eerste plaats een ruimte voor mensen en verblijf.

Shared Space kan dus als inrichtingsconcept worden gezien, waarmee niet zozeer verkeersknelpunten worden oplost, maar waarmee in beginsel van een kruising met verkeerslichten of een weg met gescheiden ruimtes voor elke gebruikersgroep, een aantrekkelijk en veilige openbare verblijfsruimte voor iedereen kan worden gecreëerd. Met een multifunctionele inrichting van de openbare ruimte wordt socialer, verantwoordelijker en voorzichtiger gedrag gestimuleerd. Door traditionele regulerende verkeersmaatregelen, zoals bebording, markering en verkeerslichten weg te nemen en weggebruikers samen te brengen treedt een zekere mate van onzekerheid op onder weggebruikers. Hierdoor treedt harmonisatie van snelheden op en wordt onderlinge interactie door oogcontact mogelijk. Beide vormen belangrijke voorwaarden voor veilige en sociale stedelijke openbare ruimtes. Het wegnemen van verkeersmaatregelen alléén is echter onvoldoende om de beoogde verblijfscontext te creëren. Door gebruik te maken van culturele, stedenbouwkundige of landschappelijke elementen worden ruimtes vormgegeven, waarin mensen zich prettig voelen en willen verblijven en de weggebruiker het idee krijgt te gast te zijn.

Hans Monderman, grondlegger van Shared Space, ging bij de ontwikkeling van het concept uit van een strikt onderscheid tussen wegen met een verkeersfunctie en gebieden met een verblijfsfunctie. Het economische, sociale, culturele en recreatieve leven speelt zich af op plekken en plaatsen die samen het verblijfsnetwerk vormen. Het trage netwerk van wegen met een verblijfsfunctie heeft echter wel een snel bovenliggend netwerk nodig om goed te kunnen functioneren. Het maakt snelle en veilige verplaatsingen tussen verblijfsnetwerken mogelijk en voorkomt gebiedsvreemd (sluip-)verkeer, wat minder genegen is rekening te houden met de context van de plek. Openbare verblijfsruimtes kunnen dus alleen goed functioneren met een bovenliggend, relatief grofmazig netwerk van hoogwaardige, sectoraalverkeerskundig ontworpen verkeerswegen.

Deze tweedeling is voor autoverkeer vastgelegd in wegencategoriseringsplannen. Met een toenemende toepassing van de uitgangspunten van Shared Space in drukke binnenstedelijke gebieden, doet de vraag zich voor of een dergelijke tweedeling ook niet gemaakt zou moeten worden voor het fijnmazigere netwerk van fietsroutes. In de afgelopen jaren zien we een grote groei van het fietsverkeer in stedelijke gebieden. Het mengen van fietsers en voetgangers gaat lange tijd goed, zo blijkt uit onderzoek. Nadere inzichten tot welke intensiteiten en verhoudingen dit prettig en veilig blijft, zal de evaluatie van de Shared Space achter Amsterdam Centraal ons leren. De vraag doet zich echter wel voor in hoeverre het logisch en verstandig is om drukke stedelijke hoofdfietsroutes te onderbreken door ruimtes waar het verblijven centraal staat, temeer, daar die ruimtes, naast het wegnemen van reguleerde verkeersmaatregelen, nog weinig uniciteit of verblijfskwaliteiten en -mogelijkheden kennen. Immers, ook in Noord-Nederland – de geboortegrond van Shared Space – worden autosnelwegen niet onderbroken door dorpspleinen.